De Maori

Maori Mythology, in the beginning.
In het begin was daar Te Kore - duisternis, en na negen duisternissen kwam Te Ata - de dageraad. En vanuit de baarmoeder van de duisternis kwamen daar Ranginui - vader lucht en Papatuanuku - moeder aarde.
Zij trouwden en kregen veel kinderen. De zes belangrijkste kinderen van hun waren Tawhiri-matea, de god van wind en stormen; Tangaroa, god van de oceaan; Tane-mahuta, god van het bos; Haumia-tike-tike, god van het wilde voedsel zoals varenwortels en bessen; Rongo-matane, god van de vrede en gecultiveerd eten zoals de kumara (zoete aardappel) en Tu-matauenga, god van de mensheid en oorlog.
Na miljoenen jaren van leven in duisternis, omdat hun ouders aan elkaar vast zaten en er geen licht tussen hun in zat, konden de kinderen er niet langer tegen; ze wilde licht.
Ze spraken er over wat te doen. Ze besloten hun ouders van elkaar te scheiden zodat er licht kon komen. Eén voor één probeerde ze het, maar niemand slaagde daarin. De laatste, Tane-mahuta, zetten zijn schouders op de grond en zijn voeten in de lucht en duwde en duwde. Het lukte, licht spreidde zich uit over de wereld.
Maar alle goden waren mannelijk, en om vader aarde bewoonbaar te maken moesten zijn zoons zich voortplanten. Hij maakte een vrouw uit aarde en gaf haar het leven. De uit aarde gevormde maagd Hine-ahuone had een dochter Hine-titama, de maagd van de dageraad, en Tane plante zich met haar voort en zorgde zo voor de geboorte van de mensheid.

En toen kwam Aotearoa.
Lang nadat de aarde was ontstaan, - nadat Tane-mahuta een dochter kreeg, die ook zijn vrouw werd en ook weer andere dochters gaf, - ging de halfgod Maui vissen met zijn vijf broers.
Ze gingen verder en verder de grote zee op. Toen ze ver genoeg waren pakte Maui zijn magische haak (de kaak van zijn grootmoeder), maakte het vast aan een stevig touw, en liet het over de rand van de kano zakken.
Al snel had hij een zeer grote vis, die behoorlijk tegenstribbelden, aan de haak en haalde hem naar boven. Hij sprong in het water en sloeg de vis met zijn van greenstone gemaakte knuppel. Deze vis werd het Noordereiland van Nieuw-Zeeland, genaamd Te Ika a Maui (De Vis van Maui).
De haven van Wellington is de mond van de vis, Taranaki en de oost-kust zijn de twee vinnen, Lake Taupo is het hart en de Northland Peninsula is de staart. Mahia Peninsula in Hawke Bay is Te Matua a Maui (de Haak van Maui)- de haak waarmee hij de grote vis ving. Maui’s knuppel had ook de bergen en valleiën gevormd toen hij op de vis insloeg.
Het Zuidereiland was bekend als Te Waka o Maui (De Kano van Maui), de kano waar hij in zat toen hij de grote vis ving. Kaikoura Peninsula was de plek waar hij steun zocht met zijn voet toen hij de vis omhoog haalde. Het heette Te Taumanu o te Waka o Maui (de Roeiersbank van Maui’s kano).
Stewart Island, ten zuiden van het Zuidereiland, stond bekend als Te Punga a Maui (het anker van Maui) - het stenen anker dat de kano tegenhield toen Maui de vis omhoog haalde.

De komst van de Polynesiërs.
Nieuw-Zeeland was een van de laatste landen die door de mensen in gebruik werden genomen.
De Polynesiërs ontvluchtten hun overvolle geboorteland en ontdekten dan bij toeval nieuwe landen op hun lange zeereizen. Volgens de legende was het Kupe, de Polynesische ontdekkingsreiziger, die in 950 Nieuw-Zeeland ontdekte.
Vanuit ’Hawaiki’, de voorvaderlijke geboortegrond, verkende hij de kust en zeilde landinwaarts over de Wanganui River. Vervolgens keerde hij terug naar Hawaiki met informatie over dit land te bereiken was. Zijn vrouw noemde het Aotearoa of ’Land van de langgerekte witte wolk’.
Na Kupe kwamen de migratiestromen in de 14de eeuw op gang. Volgens zeggen was er een vloot van 12 kano’s vertrokken vanuit een overbevolkt Hawaiki.
Het bestaan is nooit echt bewezen, maar de namen van de kano’s en opvarende, en waar ze zijn geland, is nog steeds een belangrijk onderdeel van de levenslijn en geschiedenis van de Maori.
De reizigers op de kano’s namen planten mee, maar ook ratten en honden. De varkens en pluimvee waren onderweg opgegeten.
De mensen moesten erg wennen aan het klimaat op Aotearoa, het was totaal anders dan dat op de tropische eilanden waar ze vandaan kwamen.
Ze hadden papiermoerbei meegenomen, dit is een kleine boom waarvan ze van het schors kleding maakten. Helaas groeide deze alleen in het noorden zodat ze genoodzaakt waren iets anders te gebruiken. Er werden toen draden gemaakt van vlas, waarvan weer kleren, touw en manden werden gemaakt. Ook maakten ze hier regenmantels van die ze weer versierden met veren of vellen.
Er was voedsel in overvloed: vis, schaaldieren, zeehonden en vogels. De moa, een grote loopvogel die je kan vergelijken met een struisvogel, stond op de menulijst van de Maori.
Ze bejaagden de moa’s sterk, wat de achteruitgang van de moa populaties veroorzaakte. Moa’s waren net zoals andere grote langzaam voortplantende vogels kwetsbaar voor menselijke jacht.
Ook hadden ze de zoet aardappel, de kumara, meegenomen. Het nadeel was dat die niet vorstbestendig was en daarom moeilijk kon aarden in het klimaat van Nieuw-Zeeland. Gelukkig ontdekte ze dat de kumaraknollen in de herfst konden worden uitgegraven om vervolgens te kuilen om te overwinteren en in de lente weer gepoot te worden. Toen konden ze deze aardappel op grote schaal verbouwen.
Er groeide grote bomen, kauri’s, waarvan ze enorme kano’s maakten die ze versierden met houtsnijwerken. Vishaken, sierraden en speerpunten maakten ze van been; hakmessen en bijlen van steen en vuistbijlen en andere werktuigen van vulkanisch gesteente.
Door al deze kennis ontwikkelden ze zich met een uitgebreide sociale structuur en een wijdvertakte handelsnetwerk.

De Maori-cultuur.
De Maori-cultuur heeft zich ontwikkeld van de cultuur van de eerste moa-jagers tot het verfijnde sociale systeem van de ’klassieke’ Maori-periode.
Ze hechten sterk aan familiebanden en men kende en kent nog altijd een strenge hiërarchie. De stamhoofden waren het hoogst in rang, daarna volgden de priesters, dan de burgers en tot slot de slaven.
Gezinnen en sub-stammen maakten deel uit van een grotere stam. Deze vaste sociale structuur bepaalde wie met wie mocht trouwen, waar men mocht gaan wonen en welke stammen oorlog voerden.
Ook de stamboom van hun voorouders (whakapapa) had grote invloed op de relaties met andere stammen en ze gaf belangrijke informatie door over de natuur.
De goden werden vereerd en concepten als heiligheid, spirituele autoriteit en toverkunst, die het gedrag bepaalde, stonden hoog aangeschreven. Legende vormden daarom een belangrijk onderdeel van het erfgoed van de Maori.
Veel van de huidige plaatsnamen zijn ontleend aan de gebeurtenissen uit deze verhalen.
Conclusie, de stam neemt voor veel Maori’s nog altijd een belangrijke plaats in.
Deze stammen voerden regelmatig oorlog met elkaar, meestal over grondbezit of eten, maar ook om beledigingen te wreken en een vergoeding af te dwingen. Er werd meestal alleen gevochten als de kumara-oogst er niet door in gevaar kwam. De verliezers werden slaven of werden opgegeten.

Dorpsleven.
De dorpen waren soms niet groter dan een handjevol inwoners, maar er waren er ook die tot meer dan 500 huishoudens waren uitgegroeid. De meeste families woonde hier in hutjes.
Voor veel Maori was (en is nog steeds) de marae of ontmoetinghuis het middelpunt van de gemeenschap.
Ze vonden het net zo belangrijk als hun eigen huis.
De marae is een stuk land waar een Wharenui of ontmoetingshuis op staat. De ruimte voor de Wharenui werd gebruikt voor ceremonies of toespraken. In het gebouw zelf werden vergaderingen gehouden en vonden er verschillende culturele activiteiten plaats. Het gebouw is versierd met houtsnijwerken van hun voorouders.
In het dorp vond je kuilen en graanschuren voor de opslag van voedsel, maar ook grotere huizen voor de stamhoofden en priesters. Er waren zelfs ook al scholen.
De dorpen werden meestal gebouwd op een heuvel om het beter te kunnen verdedigen. Deze versterkte dorpen waren voorzien van greppels, wallen en palissaden, die bestand bleken te zijn tegen de aanvallen van vijand.

---

---